Đề án xây dựng trung tâm tài chính quốc tế và khu vực đã chính thức được Bộ Kế hoạch và đầu tư trình lên Chính phủ. Với các nội dung được đề cập trong đề án, có thể hình dung được những cơ chế chính sách quan trọng sẽ được áp dụng trong quá trình triển khai mô hình này.

Quy định đặc thù để phát triển thị trường vốn

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy phát triển thị trường vốn (cùng với thị trường tiền tệ và hoạt động ngân hàng) là một trong những cấu phần nền tảng để phát triển thị trường tài chính nói chung và TTTC nói riêng.

Tuy nhiên, phát triển thị trường vốn tại các TTTC mới nổi là một nhiệm vụ khó, phức tạp do có sự cạnh tranh cao từ các TTTC đã phát triển. Do đó, Ban soạn thảo đề xuất cho phép thực hiện cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) đối với mô hình kinh doanh ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực tài chính (fintech), đi kèm với phân cấp quyền quản lý, đánh giá tác động và quản trị rủi ro trong hoạt động fintech cho Cơ quan điều hành TTTC, bao gồm cả sàn giao dịch đối với tài sản mã hoá, tiền mã hoá.

Bên cạnh đó, có cơ chế ưu đãi vượt trội so với quy định hiện hành đối với hoạt động tài chính xanh trong phạm vi TTTC (như mua bán tín chỉ các-bon, tài trợ vốn cho các dự án xanh…).

Đơn giản hóa thủ tục thành lập và quản lý hoạt động của các tổ chức tín dụng nước ngoài hoạt động và cung cấp dịch vụ trong TTTC so với quy định hiện hành. Ban hành một số quy định đăng ký, lưu ký, giao dịch và thanh toán bù trừ chuyên biệt cho chứng khoán niêm yết trên thị trường chứng khoán của TTTC Việt Nam theo thông lệ của các TTTC lớn.

Đồng thời, sẽ áp dụng thông lệ quốc tế về chuẩn mực kế toán, tài chính, báo cáo tài chính và các thông lệ quốc tế về tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị công ty (tiêu chuẩn ESG).

Trong đó, cho phép các chủ thể trong TTTC tự do lựa chọn chuẩn mực báo cáo tài chính, trường hợp đã thực hiện theo thông lệ quốc tế thì không cần thực hiện theo quy định trong nước. Có chính sách ưu đãi cho các ngân hàng nước ngoài thành lập chi nhánh hoặc chuyển trụ sở, văn phòng đại diện đến TTTC Việt Nam (như ưu đãi về thuế, phí…).

Theo Ban soạn thảo, trên thực tế, nhiều TTTC mới nổi (như Dubai, Abu Dhabi, Astana…) tuy đã đạt được một số kết quả nhất định trong phát triển các sản phẩm tài chính nói chung và thị trường vốn nói riêng, nhưng đến nay vẫn chưa được GFCI xếp hạng về mức độ phát triển của các cấu phần nền tảng.

Theo đó, việc phát triển thành công thị trường vốn theo hướng hiện đại, có tính cạnh tranh cao đòi hỏi một số chính sách vượt trội để tiệm cận với thông lệ quốc tế, nhưng đồng thời vẫn có lộ trình phát triển hệ sinh thái tài chính phù hợp với từng giai đoạn phát triển của TTTC.

Tập trung nguồn lực cho hạ tầng TTTC

Vẫn theo đề án, Chính phủ sẽ cho phép thực hiện chính sách ưu đãi đầu tư vượt trội (miễn, giảm tiền thuê đất, thuế, được lựa chọn hình thức cho thuê đất…) để thu hút nhà đầu tư chiến lược để đầu tư xây dựng hạ tầng TTTC gắn với các cam kết, nghĩa vụ về đầu tư và phát triển TTTC đảm bảo quy mô, hiệu quả hoạt động của TTTC theo tiêu chuẩn quốc tế.

Nguồn lực đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng cho TTTC được huy động từ nguồn ngân sách nhà nước (cấp Trung ương và địa phương) và nguồn đầu tư xã hội (có thể được huy động từ nhà đầu tư chiến lược và các tổ chức/định chế tài chính thành viên TTTC).

Khi triển khai thực hiện, Chính phủ sẽ giao Cơ quan quản lý, điều hành TTTC ban hành Kế hoạch huy động nguồn lực, bao gồm nguồn lực từ ngân sách nhà nước và nguồn lực tư nhân để phát triển hạ tầng phục vụ TTTC trong các giai đoạn sau; cho phép có cơ chế đặc thù để trực tiếp lựa chọn nhà đầu tư chiến lược.

Ban soạn thảo cho rằng mặc dù Việt Nam đã và đang hội tụ các yếu tố cơ bản để hình thành TTTC, việc tập trung nguồn lực đầu tư phát triển hạ tầng TTTC là phù hợp với Việt Nam do: (i) cho phép tập trung nguồn lực đầu tư công để chuẩn bị các điều kiện hạ tầng cơ bản phục vụ phát triển TTTC; (ii) cho phép cân đối, huy động nguồn lực đầu tư từ NSNN và nguồn lực đầu tư tư nhân (từ các nhà đầu tư chiến lược hoặc các nhà đầu tư trong TTTC) để phục vụ phát triển TTTC: (iii) sẽ đảm bảo phát triển hạ tầng đồng bộ, đáp ứng được nhu cầu sử dụng và phát triển TTTC trong giai đoạn tới.

Đầu tư cho phát triển nguồn nhân lực

Đào tạo nguồn nhân lực cho lĩnh vực tài chính, dịch vụ tài chính là một trong những yếu tố nền tảng cơ bản để thu hút các định chế tài chính và các nhà đầu tư đến TTTC.

Theo đó, Việt Nam được nhiều tổ chức uy tín quốc đế đánh giá đang có nhiều lợi thế thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực này, đặc biệt là có chi phí cạnh tranh so với các nước trong khu vực. Tuy nhiên, cần có chiến lược và kế hoạch đào tạo bài bản, gắn với các chuẩn mực quốc tế và nhu cầu của nhà đầu tư để đảm bảo hiệu quả trong quá trình triển khai.

Theo đó, có thể triển khai đồng thời 2 đến 3 giải pháp chính: (i) phối hợp với các Hiệp hội, tổ chức uy tín quốc tế trong lĩnh vực tài chính, kế toán trong lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực tại Việt Nam; (ii) nghiên cứu khả năng thu hút một số Đại học uy tín trong lĩnh vực tài chính thành lập phân viện hoặc hình thành các trung tâm đào tạo chuyên biệt cho TTTC tại Việt Nam (iii) tổ chức đào tạo chuyên sâu về quản lý nhà nước trong lĩnh vực tài chính quốc tế thông qua các chương trình hỗ trợ kĩ thuật và tư vấn của các tổ chức quốc tế, hợp tác song phương với các cơ quan quản lý các nước để trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm trong việc xây dựng trung tâm tài chính quốc tế.

Kinh nghiệm phát triển các TTTC mới nổi (Dubai, Abu Dhabi): đã ban hành các cơ chế ưu đãi để thu hút các Viện nghiên cứu, trường đại học uy tín hàng đầu thế giới đặt phân viện gần hoặc tại TTTC, kết hợp với đầu tư phát triển chương trình đào tạo tại các Viện, Trường đại học công lập phục vụ riêng cho ngành dịch vụ tài chính. Trong khi đó, Singapore đã tận dụng mạng lưới chuyên gia để thu hút các Trường Đại học uy tín thế giới thành lập phân viện tại Singapore.

Theo Ban soạn thảo, việc đầu tư cho phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực tài chính là phù hợp với Việt Nam do: (i) giúp đảm bảo nguồn cung nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của các định chế tài chính quốc tế hoạt động trong TTTC; (ii) huy động nguồn lực phát triển nguồn nhân lực cho lĩnh vực tài chính nói chung.

Bên cạnh các nội dung trên, Đề án cũng đề cập đến vấn đề tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa trong lĩnh vực quản lý xuất nhập cảnh và quản lý chuyên gia nước ngoài trong TTTC.

Theo đó, sẽ rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục, tạo điều kiện cấp nhanh (thị thực điện tử/xét duyệt nhân sự) cho người nước ngoài vào làm việc, đầu tư, lao động... (và thân nhân đi cùng) theo đề nghị của tổ chức hoạt động đầu tư kinh doanh trong TTTC.

Đồng thời, sẽ cho áp dụng cơ chế ưu đãi đầu tư vượt trội trong TTTC, theo đó giao Cơ quan có thẩm quyền ban hành một số cơ chế ưu đãi thuế đặc thù, vượt trội cho nhà đầu tư chiến lược đầu tư xây dựng hạ tầng TTTC và các chủ thể đầu tư tại TTTC (miễn, giảm một số thủ tục đăng ký đầu tư, góp vốn kinh doanh; được hưởng các ưu đãi đầu tư, đặc biệt là thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân, sở hữu các bất động sản du lịch…).