Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái cấu trúc, sản xuất thông minh là “chìa khóa” giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, gia tăng tính minh bạch và củng cố vị thế trong mạng lưới cung ứng quốc tế.

Nhận định được chia sẻ tại phiên toạ đàm “Sản xuất thông minh và Chuỗi cung ứng toàn cầu” trong khuôn khổ Diễn đàn kinh tế mùa Thu năm 2025 diễn ra vào sáng ngày 26/11.

Sản xuất thông minh: Cần lan tỏa ra toàn bộ chuỗi cung ứng

Theo ông Stephan Mergenthaler - Giám đốc Điều hành Diễn đàn Kinh tế Thế giới, bản chất của sự chuyển đổi hiện nay không nằm ở công nghệ mà ở năng lực tư duy chiến lược.

“Nền kinh tế thông minh không chỉ là động cơ tăng trưởng mà còn là thước đo năng lực lãnh đạo, thể hiện khả năng khai thác trí tuệ nhân tạo một cách có trách nhiệm và bao trùm. Nếu quá trình chuyển đổi được quản trị hiệu quả, đặc biệt trong việc nâng cao năng suất và hiệu quả vận hành. sản xuất thông minh và phân tích dữ liệu có thể giúp công nghiệp nâng năng suất thêm 20-30%. Chuỗi cung ứng vì thế sẽ trở nên nhanh hơn, sạch hơn và minh bạch hơn”, ông Stephan Mergenthaler cho biết.

Trí tuệ nhân tạo đã tạo ra những tác động thực tế trong sản xuất. Tại Việt Nam, tự động hóa ngày càng tăng, năng suất lao động đầu người đã tăng hơn 50%, lợi nhuận dự kiến đến năm 2025 có thể tăng hơn 80%, nhưng số lượng nhân sự chỉ tăng hơn 20%. Điều này cho thấy khách hàng ngày càng yêu cầu các giải pháp thông minh, và buộc chúng tôi phải liên tục ứng dụng công nghệ, tìm kiếm các trung tâm mới và xây dựng các nhà máy thế hệ mới.

Sản xuất thông minh không chỉ tác động nội tại nhà máy, mà còn lan tỏa ra toàn bộ chuỗi cung ứng. Theo đánh giá từ WEF, việc ứng dụng phân tích dữ liệu và sản xuất thông minh có thể giúp năng suất công nghiệp tăng thêm 20-30%, đồng thời giúp chuỗi cung ứng trở nên nhanh hơn, sạch hơn và minh bạch hơn.

Theo các diễn giả, sản xuất thông minh không chỉ dừng lại ở việc tự động hóa dây chuyền mà phải biết sử dụng dữ liệu . Dữ liệu đã trở thành “nguyên liệu mới” trong công nghiệp hiện đại. Khi dữ liệu vận hành được thu thập theo thời gian thực, doanh nghiệp có thể tối ưu hóa tồn kho, điều phối nguồn lực và tăng cường độ tin cậy của kế hoạch sản xuất. Đặc biệt, tính minh bạch của chuỗi cung ứng ngày càng trở thành lợi thế cạnh tranh quan trọng trong bối cảnh thị trường toàn cầu yêu cầu ngày càng cao về trách nhiệm môi trường và xã hội.

Tuy vậy, thực trạng tại Việt Nam vẫn cho thấy khoảng cách nhất định. Hiện 98% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Khoảng 26% doanh nghiệp đã sử dụng IoT, hơn 20% đang ở giai đoạn đầu của chuyển đổi số, khoảng 80% nhà sản xuất đã bắt đầu triển khai các sáng kiến số hóa, nhưng chỉ khoảng 10% đạt mức tự động hóa hoàn chỉnh. Sự chênh lệch này khiến tiến trình tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu của nhiều doanh nghiệp nội địa chưa thật sự bền vững.

Khi các tập đoàn đa quốc gia ngày càng yêu cầu tiêu chuẩn cao về dữ liệu, truy xuất nguồn gốc, phát triển bền vững và năng lực giao hàng, khoảng cách công nghệ khiến vị thế của doanh nghiệp Việt trong chuỗi cung ứng toàn cầu chưa vững chắc.

Theo các chuyên gia, “điểm nghẽn” lớn nhất không phải ở công nghệ mà ở tổ chức. “Nhiều doanh nghiệp không biết nên bắt đầu từ đâu, làm việc với bên nào, lựa chọn công nghệ nào và triển khai như thế nào. Việc chuyển đổi trở nên khó khăn bởi mô hình vận hành cũ đã ăn sâu vào tổ chức, trong khi nền tảng công nghệ hiện tại chưa đủ mạnh để áp dụng ở quy mô lớn và duy trì liên tục”, bà Nguyễn Dạ Quyên - Đồng Lãnh đạo Trung tâm Sản xuất Thông minh và Chuỗi cung ứng toàn cầu của HCMC C4IR nói.

Theo đại diện Schneider Electric, việc chuyển đổi từ giai đoạn thí điểm sang nhà máy quy mô lớn đòi hỏi doanh nghiệp phải xây dựng nền tảng công nghệ vững chắc ngay từ đầu. Nếu nền tảng dữ liệu không đủ mạnh, rủi ro khi mở rộng sẽ rất cao. Không nên chạy theo “bề nổi” công nghệ, mà phải đầu tư vào kiến trúc dữ liệu và hệ thống vận hành lõi.

Ở góc độ nhà quản lý, ông Trần Anh Tú - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin, Bộ Khoa học và công nghệ cho rằng, với đặc thù phần lớn doanh nghiệp Việt Nam là SME, không nên đầu tư AI một cách toàn diện. Hướng đi phù hợp là triển khai từng bước nhỏ, bắt đầu từ số hóa dữ liệu, sau đó tiến tới tự động hóa theo lộ trình phù hợp với năng lực thực tế. Đây được xem là cách tiếp cận thực tế, giảm rủi ro và giúp doanh nghiệp xây dựng nền tảng bền vững. “Chúng ta cần có những bước đi phù hợp với từng loại hình doanh nghiệp, đi từng bước nhỏ, bắt đầu từ số hóa dữ liệu, sau đó tiến tới tự động hóa. Cách tiếp cận này không chỉ giúp giảm rủi ro mà còn tạo ra nền tảng vững chắc để doanh nghiệp từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu”, ông Tú khuyên.

Các chuyên gia đều thống nhất rằng doanh nghiệp không thể đi một mình trong hành trình này. Trước khi triển khai chuyển đổi số, cần xây dựng đội ngũ nòng cốt để làm việc trực tiếp với chính quyền địa phương. Đồng thời, cần các chính sách hỗ trợ phát triển hạ tầng số như 5G, trung tâm dữ liệu lớn và khu công nghiệp thông minh, những yếu tố nền tảng giúp chuỗi cung ứng thông minh vận hành hiệu quả và bền vững.

Thanh Ngân