Bộ Nông nghiệp Philippines cho biết nước này có thể gia hạn lệnh cấm nhập khẩu gạo đến hết năm 2025, thay vì chỉ trong tháng 9 và 10 như kế hoạch ban đầu. Động thái này trái ngược với dự báo của nhiều doanh nghiệp và ngay lập tức tác động mạnh đến thị trường gạo khu vực, trong đó có Việt Nam.
Trong khi phần lớn giới thương mại nhận định Philippines - quốc gia nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới sẽ sớm mở lại cửa khẩu nhằm bình ổn giá lương thực trong nước, thì thông tin mới từ Bộ Nông nghiệp Philippines đã khiến thị trường quốc tế bất ngờ. Theo thông báo, nước này đang xem xét kéo dài thời hạn lệnh cấm nhập khẩu gạo đến hết tháng 12/2025, đồng thời điều chỉnh kế hoạch nhập khẩu trong năm 2026.
Cụ thể, Philippines dự kiến chỉ nhập 300.000 tấn gạo trong tháng 1/2026, sau đó tiếp tục tạm dừng hoạt động nhập khẩu trong các tháng 2, 3 và 4. Chính sách này được cho là nhằm giữ giá gạo nội địa ở mức ổn định, tạo điều kiện cho nông dân Philippines tiêu thụ sản lượng thu hoạch trong vụ mùa chính.
Lệnh cấm nhập khẩu gạo được Philippines áp dụng từ tháng 9/2025. Kể từ đó, giá gạo trong nước tăng khoảng 28%, tuy nhiên vẫn thấp hơn 27% so với cùng kỳ năm 2024. Tính đến thời điểm ban hành lệnh cấm, nước này đã nhập khẩu khoảng 3,5 triệu tấn gạo, chủ yếu từ Việt Nam - đối tác cung cấp chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng lượng nhập khẩu của Philippines.
Dù biện pháp này hiện mới ở dạng dự thảo, nhưng đã khiến giá gạo quốc tế sụt giảm đáng kể. Giới phân tích cho rằng chỉ cần Philippines tiếp tục duy trì lệnh cấm, thị trường gạo toàn cầu sẽ đối mặt với áp lực dư cung và giá giảm trong những tháng cuối năm 2025.

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), giá gạo xuất khẩu của Việt Nam hiện vẫn tương đối ổn định. Gạo thơm 5% tấm được chào bán ở mức 450 USD/tấn, gạo Jasmine 490 USD/tấn, trong khi gạo 100% tấm giảm nhẹ xuống 310 - 314 USD/tấn. Dù vậy, VFA nhận định việc Philippines tiếp tục hạn chế nhập khẩu có thể ảnh hưởng lớn đến triển vọng xuất khẩu gạo của Việt Nam trong quý I/2026, khi vụ Đông Xuân - vụ mùa lớn nhất năm bước vào thu hoạch.
Tác động của lệnh cấm nhập khẩu cũng thể hiện rõ qua số liệu. Trong 9 tháng đầu năm 2025, giá gạo xuất khẩu bình quân của Việt Nam chỉ đạt 509 USD/tấn, thấp hơn so với cùng kỳ năm trước. Riêng tháng 9, Việt Nam xuất khẩu 466.800 tấn gạo, giảm 43% về sản lượng và 55% về giá trị, chỉ đạt 232 triệu USD. Việc Philippines tạm ngừng nhập khẩu được xác định là nguyên nhân chính khiến kim ngạch giảm mạnh.
Nhiều doanh nghiệp trước đó từng dự báo Philippines sẽ sớm mở cửa trở lại để hạ nhiệt giá lương thực nội địa, song thực tế diễn biến trái ngược. Nếu nước này tiếp tục duy trì lệnh cấm đến cuối năm, xuất khẩu gạo của Việt Nam nhiều khả năng sẽ chịu tác động mạnh, đặc biệt trong bối cảnh thị trường toàn cầu đang dư thừa nguồn cung.
Trong khi đó, tại thị trường nội địa, một nghịch lý đang diễn ra: xuất khẩu gạo gặp khó, nhưng gạo nhập khẩu lại gia tăng mạnh. Nhiều doanh nghiệp phản ánh thị trường trong nước gần như “mở toang” cho gạo ngoại, khiến sức tiêu thụ gạo Việt bị ảnh hưởng rõ rệt. Áp lực từ gạo nhập khẩu giá thấp không chỉ đè nặng lên giá thu mua lúa của nông dân, mà còn tác động tiêu cực đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nội.
Thống kê cho thấy, chỉ trong 9 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã chi tới 1,51 tỷ USD để nhập khẩu gạo - con số được đánh giá là “khó tin” đối với một quốc gia thuộc nhóm xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Các chuyên gia cảnh báo, nếu không sớm có biện pháp kiểm soát hợp lý, tình trạng “xuất khó - nhập dễ” này có thể làm mất cân đối cung cầu, gây bất ổn cho toàn ngành lúa gạo Việt Nam.
Trên bình diện quốc tế, việc Philippines kéo dài lệnh cấm nhập khẩu khiến giá gạo châu Á giảm đồng loạt. Thị trường Thái Lan ghi nhận giá gạo 5% tấm giảm còn 340 USD/tấn, mức thấp nhất kể từ năm 2007; trong khi tại Ấn Độ, giá gạo đồ 5% tấm dao động 340 - 345 USD/tấn, thấp nhất trong gần một thập kỷ. Sự cạnh tranh gay gắt giữa các nhà xuất khẩu lớn khiến bên mua có thêm lợi thế trong đàm phán giá.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng trong trung hạn, nhu cầu nhập khẩu gạo của Philippines vẫn rất lớn, ước tính khoảng 3,5 - 4 triệu tấn mỗi năm để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước. Khi chính phủ nước này điều chỉnh chính sách, thị trường gạo quốc tế có thể phục hồi nhanh chóng.
Đối với Việt Nam, các chuyên gia đề xuất cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, mở rộng sang châu Phi, Trung Đông và Nam Á, đồng thời đẩy mạnh chế biến sâu, nâng cao chất lượng và xây dựng thương hiệu gạo quốc gia. Đây được xem là giải pháp căn cơ để giảm phụ thuộc vào thị trường Philippines, hướng tới phát triển bền vững ngành lúa gạo trong dài hạn.
Văn Hưng