Cơn sốt AI (trí tuệ nhân tạo) trong âm nhạc đã tăng nhiệt rất nhiều trong năm nay với sự ra đời và phát triển của các “nghệ sĩ số” có khả năng sáng tác, trình diễn. Âm nhạc AI đang góp phần định hình cách sáng tạo, phân phối và cả “chơi nhạc”, thưởng thức âm nhạc, nhưng cũng đặt ra những thách thức về vấn đề bản quyền, bản sắc trong sáng tạo.
Từ công cụ hỗ trợ đến “nghệ sĩ số”
Khi ca khúc Say một đời vì em bất ngờ “làm mưa làm gió” với hơn 10 triệu lượt nghe sau 2 tháng trên các nền tảng mạng xã hội, không ít người đã bất ngờ khi biết rằng ca khúc này “do máy làm ra”. Theo thông tin từ hai tác giả có nickname Ken Quách - HươngMyBông, ca khúc hoàn toàn được sáng tác bằng AI và cũng do AI thể hiện giọng ca. Trước sức hút của ca khúc, ca sĩ Nguyên Vũ đã mua bản quyền và đầu tư thực hiện MV như một sản phẩm âm nhạc cá nhân. Đến nay, MV Say một đời vì em do Nguyên Vũ thể hiện đã đạt hơn 2 triệu lượt xem trên YouTube.
Trào lưu sáng tác, biểu diễn bằng AI đang nở rộ thời gian qua. Ngoài Say một đời vì em, còn nhiều ca khúc khác nhận được nhiều chú ý như: Mưa chiều, Đà Lạt còn mưa không em?, Vạn lý sầu, Hư vô cũng biết đau, Tháng bảy anh viết cho em… Nắm bắt xu hướng, nhiều kênh âm nhạc AI như Sing Song AI, Nhạc AI, Nhạc tình AI, Cảm xúc AI, Top hit songs AI… liên tục xuất hiện.
Bên cạnh việc sáng tác mới, trào lưu dùng giọng AI để hát cũng đang mở rộng sang hướng cover (hát lại) các ca khúc kinh điển. Điển hình như 2 ca khúc Diễm xưa, Hạ trắng (Trịnh Công Sơn) được cover theo phong cách rock đã thu hút hơn 1 triệu lượt nghe mỗi ca khúc. Chính ca sĩ Trịnh Vĩnh Trinh và ông Nguyễn Trung Trực - người nhà cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn - cũng bất ngờ khi nghe các bản phối và giọng hát “ca sĩ AI”.
Trước đó, đã có một số ca sĩ như Đan Trường, Thoại Nghi… ứng dụng công nghệ AI để thực hiện MV ca nhạc. Thoại Nghi phát hành MV Đầu hàng đi thực hiện 100% bằng điện thoại, với công nghệ AI thế hệ mới. Đạo diễn Phạm Vĩnh Khương, người thực hiện MV, chia sẻ: “Với công nghệ điện thoại hiện nay, kết hợp nền tảng AI và các ứng dụng chỉnh sửa video, việc tạo ra một sản phẩm chuyên nghiệp trở nên khả thi, kể cả khi không có một ê-kíp lớn hay ngân sách khủng”.
Sáng tạo thú vị hay thách thức pháp lý mới?
Tuy nhiên, sự “lấn sân” của AI trong lĩnh vực âm nhạc cũng tạo TRÒ CHUYỆN CHỦ NHẬT nhiều ý kiến trái chiều từ khán giả, đặc biệt là sự nghi ngờ của giới chuyên môn. Nhiều trường hợp dùng AI cover các bài hát cũ bị phát hiện lỗi nghiêm trọng. Điển hình như bài Diễm xưa của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, được AI cover theo phong cách rock nhưng lời hát bị sai, câu hát gốc là “thủa mắt xanh xao” bị hát thành “thu mắt xanh xao”, hay “làm sao em nhớ những vết chim di” thành “làm sao em nhớ những vết chim đi”…
Bên cạnh đó, các sản phẩm AI thử nghiệm vẫn chưa tạo được dấu ấn. Chẳng hạn như album 15 ca khúc được thực hiện bằng AI của nhạc sĩ Thành Công ra mắt hồi tháng 5, MV Khúc ca hòa bình ra mắt đầu tháng 10 với ca sĩ AI, hay ca khúc Miền hoa ban ngày mới do tác giả Vi Hoàng Anh thực hiện… chỉ dừng ở mức thu hút sự tò mò, chứ chưa để lại dấu ấn nào với khán giả. Các MV thực hiện NSƯT Tuyết Thu: bằng AI của Đan Trường, Thoại Nghi cũng bị chê bai nặng nề vì sai hình ảnh, thiếu cảm xúc.
Mới đây, trong buổi phát động cuộc thi sáng tác ca khúc tuyên truyền Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XIII, nhiệm kỳ 2026-2031, ban tổ chức công bố không hạn chế ca khúc do AI sáng tác, thể hiện mức độ cởi mở khi chấp nhận các ca khúc dạng này. Tuy nhiên, nhạc sĩ Hoài An, thành viên ban giám khảo, nhấn mạnh: “Chúng tôi cần sự trung thực từ tác giả khi sử dụng công nghệ. AI có thể hỗ trợ trong quá trình sáng tác, còn nếu dùng để sáng tác hoàn toàn thì tác phẩm sẽ chẳng còn ý nghĩa gì nữa. Sản phẩm âm nhạc phải đến từ tình cảm, tư duy người sáng tác mới chạm đến được tình cảm của người nghe”.
Đồng tình với nhạc sĩ Hoài An, nhiều nghệ sĩ cho rằng, AI chỉ là xu hướng, còn sáng tạo của nghệ sĩ mới chạm trái tim khán giả. Ca sĩ Tùng Dương cho biết, anh từng được một số chương trình mời hát lại ca khúc do AI sáng tác và thể hiện nhưng anh từ chối. “Công nghệ không thể thay thế tâm hồn người nghệ sĩ gửi gắm vào tác phẩm. AI có thể hoàn hảo về kỹ thuật, nhưng chính sự hoàn hảo khiến tác phẩm thiếu đi cái hồn. Trái tim của người nghệ sĩ mới là điều làm nên sức sống của âm nhạc”, ca sĩ Tùng Dương nói. Ca sĩ Nguyên Vũ cũng bày tỏ: “Công nghệ chỉ có thể tạo ra sản phẩm kỹ thuật, còn giá trị đích thực của âm nhạc chính là cảm xúc chạm đến trái tim người nghe”.
Nhạc sĩ Huy Tuấn nêu quan điểm: “Việc tận dụng AI nếu thiếu sự quản lý, điều tiết có thể làm mất đi những giá trị đặc trưng của sáng tạo, chất nghệ sĩ; đồng thời tạo ra những thách thức mới về pháp lý, như vấn đề bản quyền, tiềm ẩn rủi ro đạo đức và vi phạm nhân thân… Ở Việt Nam, nếu không sớm có cơ chế quản lý phù hợp, thị trường sẽ sớm “bội thực nhạc rác AI”, từ đó gây tổn thương đến những giá trị sáng tạo của người nghệ sĩ”.
Trước tình trạng tràn lan “nhạc rác AI”, các nền tảng âm nhạc trực tuyến như Spotify, Apple Music, Deezer… đã bắt đầu siết nội dung này. Spotify hợp tác với các hãng thu âm lớn nhất thế giới để phát triển các sản phẩm AI có trách nhiệm. Apple Music xây dựng công nghệ ngăn các sản phẩm AI vi phạm bản quyền… Tại Việt Nam, Cục Bản quyền tác giả đang đề xuất các giải pháp đồng bộ để bảo vệ quyền lợi của nghệ sĩ, nhạc sĩ và nhà sản xuất trong thời đại số.
CA DAO
