Những vụ ngộ độc thực phẩm tập thể liên tiếp xảy ra tại nhiều địa phương thời gian gần đây cho thấy nguy cơ mất an toàn thực phẩm (ATTP) đang ở mức đáng báo động, đặc biệt trong phân khúc thức ăn đường phố và các cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ.

Chỉ trong thời gian ngắn, tại TPHCM, Lâm Đồng, Quảng Ngãi… đã ghi nhận nhiều vụ ngộ độc thực phẩm khiến hàng chục, thậm chí hàng trăm người phải nhập viện. Gần nhất là vụ nghi ngộ độc thực phẩm liên quan đến bánh mì tại một cơ sở kinh doanh ở phường Phú Mỹ (TPHCM), làm hơn 60 người phải điều trị y tế. Trước đó, các vụ việc tương tự tại Lâm Đồng và Quảng Ngãi cũng khiến hơn 100 người nhập viện.

Điểm chung đáng lo ngại là nhiều vụ ngộ độc có liên quan đến thực phẩm chế biến sẵn, trong đó có bánh mì – món ăn phổ biến, tiện lợi, được tiêu thụ hằng ngày với số lượng lớn. Thực tế này cho thấy những lỗ hổng nghiêm trọng trong khâu chế biến, bảo quản, kiểm soát nguyên liệu đầu vào cũng như công tác quản lý nhà nước đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm nhỏ lẻ.

Sau mỗi vụ việc, các cơ quan chức năng đều nhanh chóng vào cuộc điều tra, xác định nguyên nhân và xử lý vi phạm. Tuy nhiên, các biện pháp này phần lớn mới dừng lại ở việc khắc phục hậu quả khi sự cố đã xảy ra. Vấn đề cốt lõi đặt ra là làm thế nào để ngăn chặn từ gốc, không để các vụ ngộ độc thực phẩm tiếp tục tái diễn.

Thực tế cho thấy, sự thiếu kiểm soát chặt chẽ quy trình bảo đảm ATTP tại các cơ sở nhỏ lẻ – từ nguồn nước, dụng cụ chế biến, điều kiện vệ sinh đến tay nghề và ý thức của người trực tiếp chế biến... – là nguyên nhân chủ yếu khiến thực phẩm bị nhiễm khuẩn, gây ngộ độc.

Việc các vụ ngộ độc lặp đi lặp lại không chỉ là lỗi của các cơ sở kinh doanh, mà còn phản ánh trách nhiệm quản lý chưa hiệu quả của các bộ, ngành và chính quyền địa phương. Quản lý ATTP hiện là nhiệm vụ đa ngành, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ từ khâu kiểm soát nguồn nguyên liệu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), lưu thông hàng hóa (Bộ Công thương) đến giám sát an toàn thực phẩm (Bộ Y tế). Tuy nhiên, tình trạng chồng chéo trong quản lý, thiếu một cơ chế giám sát xuyên suốt từ “trang trại đến bàn ăn” đã tạo ra nhiều khoảng trống cho vi phạm. Ở cấp cơ sở, dù là nơi gần dân và nắm rõ hoạt động kinh doanh trên địa bàn, nhưng năng lực kiểm tra, giám sát và xử lý vẫn còn hạn chế.

Để bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách bền vững, đã đến lúc cần những giải pháp mang tính hệ thống và quyết liệt hơn. Trọng tâm quản lý phải chuyển từ hậu kiểm sang tiền kiểm, kiểm soát rủi ro theo trọng điểm, tập trung vào nhóm thực phẩm có nguy cơ cao và các cơ sở từng vi phạm. Cùng với đó là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quản lý ATTP, nâng cao khả năng truy xuất nguồn gốc và minh bạch thông tin.

Song song đó, các địa phương cần quy hoạch, chuẩn hóa khu vực kinh doanh thức ăn đường phố; yêu cầu các cơ sở cam kết tuân thủ nghiêm các quy chuẩn về ATTP và môi trường kinh doanh. Công tác truyền thông, giáo dục kiến thức ATTP cho cả người sản xuất và người tiêu dùng cũng cần được tăng cường để hình thành thói quen tiêu dùng an toàn và trách nhiệm xã hội.

Khi các vụ ngộ độc thực phẩm tập thể vẫn liên tiếp tái diễn, đó không còn là những sự cố đơn lẻ, mà là hồi chuông cảnh báo rõ ràng về những bất cập trong công tác quản lý an toàn thực phẩm. Thực tế này đòi hỏi phải được nhìn nhận một cách thẳng thắn và có giải pháp xử lý quyết liệt, đồng bộ hơn, nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và củng cố niềm tin của người dân.

NGUYỄN QUỐC