Trong thời đại số, chỉ cần một cú click chuột, chúng ta có thể rơi vào bẫy của những kẻ lừa đảo tinh vi. Từ tin nhắn giả mạo, cuộc gọi lừa đảo, cho đến những trang web đánh cắp thông tin,... các chiêu thức ngày càng đa dạng và khó nhận biết.

Tại Việt Nam, tình trạng lừa đảo trên mạng đã gia tăng đáng kể trong những năm gần đây. Theo thống kê, người Việt mất khoảng 18.900 tỷ đồng trong năm 2024, bằng các thủ đoạn lừa đảo trực tuyến ngày càng tinh vi và phức tạp.

Giả mạo ngân hàng, tổ chức tài chính (Phishing)

Phishing là một trong những hình thức lừa đảo phổ biến nhất hiện nay, trong đó kẻ gian giả mạo các tổ chức tài chính, ngân hàng hoặc ví điện tử để lừa người dùng cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản đăng nhập, mã OTP.

Kẻ lừa đảo thường dùng gửi email, tin nhắn SMS giả mạo ngân hàng với nội dung 'Tài khoản của bạn có dấu hiệu bị đánh cắp, vui lòng đăng nhập để bảo mật' kèm theo đường link giả; hoặc dẫn dụ nạn nhân vào các website có giao diện giống hệt trang web ngân hàng chính thức, sau đó yêu cầu nhập thông tin tài khoản và mật khẩu rồi chiếm đoạt tài sản.

Biện pháp giúp phòng tránh là không nhấp vào các liên kết đáng ngờ trong email, tin nhắn; kiểm tra kỹ đường link trước khi đăng nhập, chỉ đăng nhập trên trang web chính thức của ngân hàng hoặc luôn kích hoạt xác thực hai lớp để bảo vệ tài khoản.

Ngoài ra, kẻ lừa đảo có thể tạo các ứng dụng giả mạo ngân hàng, ví điện tử. Việc tải ứng dụng từ cửa hàng không chính thức có thể khiến bạn mất tiền sau khi đăng nhập và cung cấp thông tin. Vì vậy, chỉ tải ứng dụng từ các cửa hàng chính thức như Google Play hoặc App Store, kiểm tra kỹ thông tin nhà phát triển và đánh giá của ứng dụng.

Giả danh công an, tòa án, thuế đe dọa chiếm đoạt tài sản

Một hình thức lừa đảo tinh vi khác là giả danh cơ quan chức năng để tạo tâm lý hoảng sợ, buộc nạn nhân làm theo yêu cầu của kẻ gian. Chúng thường gọi điện thông báo nạn nhân liên quan đến một vụ án rửa tiền, ma túy, yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản 'cục điều tra' để kiểm tra và đe dọa khóa tài khoản ngân hàng nếu không cung cấp thông tin cá nhân.

Cơ quan chức năng không bao giờ gọi điện yêu cầu chuyển tiền hay cung cấp thông tin cá nhân. Người dân có thể sử dụng các ứng dụng chặn cuộc gọi và tin nhắn rác để giảm thiểu nguy cơ tiếp xúc với lừa đảo. Nếu nhận được cuộc gọi nghi vấn, hãy liên hệ trực tiếp với cơ quan có thẩm quyền để xác minh.

Chiếm đoạt tài khoản mạng xã hội để vay tiền bạn bè

Các đối tượng lừa đảo hack tài khoản Facebook, Zalo, sau đó giả danh chủ tài khoản để nhắn tin vay tiền trong danh sách bạn bè, với nội dung như 'Anh/chị ơi, em đang cần gấp 10 triệu, có thể chuyển khoản giúp em không?'. Nếu nạn nhân nhẹ dạ chuyển tiền, kẻ gian sẽ ngay lập tức chặn liên lạc và biến mất.

Để phòng tránh, hãy xác minh bằng cách gọi điện thoại trực tiếp cho người mượn tiền; kích hoạt bảo mật hai lớp trên Facebook, Zalo và không bấm vào các đường link lạ để tránh bị hack tài khoản.

Lừa đảo mua sắm online, thanh toán trước nhưng không giao hàng

Kẻ gian thường tạo các trang web, thương mại điện tử giả mạo bán hàng online với giá rẻ bất thường, quảng cáo trên Facebook, TikTok về các chương trình giảm giá cực sốc nhưng yêu cầu khách hàng chuyển khoản trước. Sau khi nhận tiền, kẻ gian chặn liên lạc hoặc gửi hàng giả, hàng kém chất lượng.

Cách sáng suốt nhất là chỉ mua hàng tại các trang web uy tín, có bảo đảm từ bên thứ ba; kiểm tra đánh giá của khách hàng trước khi mua và hạn chế chuyển khoản trước khi nhận hàng.

Lừa đảo tuyển dụng việc làm online, 'việc nhẹ lương cao'

Kẻ gian lợi dụng tâm lý muốn tìm việc của nhiều người để lừa đảo bằng cách yêu cầu nộp phí ứng tuyển hoặc mua khóa học bắt buộc. Chẳng hạn như tuyển dụng nhân viên nhập liệu, xem video kiếm tiền nhưng yêu cầu nạp tiền nâng cấp tài khoản; hoặc giả mạo công ty lớn, yêu cầu đặt cọc phí hồ sơ trước khi nhận việc.

Hãy kiểm tra kỹ thông tin doanh nghiệp trên Google, trang tuyển dụng chính thống; không nộp tiền trước khi nhận việc. Nếu công ty yêu cầu nạp tiền mới được làm việc, đó chắc chắn là lừa đảo.

Deepfake giả mạo giọng nói, hình ảnh để lừa đảo

Nhờ công nghệ AI, kẻ gian có thể giả mạo giọng nói, video của người thân để lừa đảo chuyển tiền. Chúng có thể gửi video hoặc cuộc gọi Deepfake mạo danh người thân, bạn bè nhờ giúp đỡ tài chính; hoặc giả danh CEO, sếp để yêu cầu nhân viên chuyển tiền vào tài khoản lạ.

Do nhìn thấy mặt hoặc nghe giọng quen thuộc nên nhiều người bị lừa dễ dàng. Cách đơn giản nhất là luôn xác minh bằng cách gọi trực tiếp hoặc gặp mặt; không chuyển tiền khi chưa chắc chắn về danh tính người yêu cầu.

Quét mã QR chứa virus, đánh cắp tài khoản ngân hàng

Một thủ đoạn mới đang xuất hiện là dán mã QR giả tại các quán cà phê, cây ATM để lừa người dùng quét mã và bị đánh cắp thông tin ngân hàng.

Khi quét mã QR, người dùng bị chuyển hướng đến trang web giả mạo. Khi họ nhập thông tin tài khoản, tiền sẽ bị rút ngay lập tức.

Hãy kiểm tra nguồn gốc mã QR trước khi quét và không nhập thông tin cá nhân vào các trang web không rõ nguồn gốc.

Scam trên mạng xã hội

Một hình thức lừa đảo trên mạng xã hội nữa là kẻ xấu lợi dụng tính năng dễ dàng kết nối với người khác để chiếm đoạt tài sản của người dùng. Các hình thức lừa đảo này thường liên quan đến bán hàng giả mạo hoặc yêu cầu chuyển tiền cho các lý do giả.

Chẳng hạn, một tài khoản giả mạo Facebook quảng cáo cung cấp vé tham dự các chương trình nổi tiếng với giá tốt và yêu cầu bạn trả phí hoặc cung cấp thông tin thẻ tín dụng để thanh toán, nhưng sau đó không có sản phẩm thật hoặc một sản phẩm bán cho nhiều khách hàng.

Với hình thức này, người dùng không nên tham gia các chương trình 'quá tốt để tin' trên mạng xã hội; kiểm tra kỹ thông tin người tổ chức, người cung cấp sản phẩm và tham khảo các đánh giá từ người tham gia trước.

Lừa đảo qua hình thức 'làm nhiệm vụ'

Đây là cạm bẫy phổ biến hiện nay, khi kẻ xấu dụ dỗ người dùng thực hiện các 'nhiệm vụ' đơn giản như like, chia sẻ bài viết, xem video hoặc đánh giá sản phẩm với lời hứa trả thưởng tiền mặt hoặc quà tặng hấp dẫn. Tuy nhiên, mục đích thực sự của chúng là lừa người dùng nạp tiền, cung cấp thông tin cá nhân hoặc chiếm đoạt tài khoản.

Một ứng dụng giả mạo hoặc lời mời vào nhóm chat trên Telegram, yêu cầu người dùng thực hiện các nhiệm vụ đơn giản như xem video, like bài viết hoặc chia sẻ liên kết. Sau khi hoàn thành, người dùng được thông báo đã kiếm được tiền nhưng phải nạp tiền vào tài khoản để 'mở khóa', rút tiền hoặc lấy lại số tiền đã mất. Kết quả là tài khoản bị trừ sạch tiền.

Không tin vào lời hứa kiếm tiền dễ dàng. Nếu một công việc nghe quá tốt để trở thành sự thật (như kiếm tiền chỉ bằng vài cú click), hãy cảnh giác và nghi ngờ. Không nạp tiền vào tài khoản lạ, không chuyển tiền hoặc nạp tiền vào bất kỳ tài khoản nào khi chưa xác minh rõ ràng.

Lừa đảo qua hình thức 'mã độc tống tiền' (Ransomware)

Kẻ lừa đảo sử dụng mã độc để khóa máy tính hoặc dữ liệu của nạn nhân, sau đó yêu cầu trả tiền chuộc. Ví dụ, người dùng nhận được email đính kèm tệp lạ, khi mở ra, máy tính của bạn bị khóa và hiển thị thông báo yêu cầu trả tiền để mở khóa.

Cách phòng tránh là không mở tệp đính kèm hoặc liên kết lạ từ email không rõ nguồn gốc, thường xuyên sao lưu dữ liệu quan trọng và sử dụng phần mềm diệt virus và cập nhật hệ thống thường xuyên.

Lừa đảo qua 'ứng dụng giả mạo'

Kẻ lừa đảo tạo hồ sơ giả trên các ứng dụng hẹn hò, sau đó xây dựng mối quan hệ tình cảm để lừa tiền hoặc thông tin cá nhân. Chúng thiết lập mối quan hệ trên ứng dụng hẹn hò, sau vài tuần chúng nhờ người dùng chuyển tiền vì 'gặp khó khăn tài chính' hoặc để làm thủ tục cho chuyến đi gặp mặt.

Hãy cảnh giác với các mối quan hệ online, đặc biệt khi chưa gặp mặt trực tiếp, không chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân cho người lạ, kiểm tra kỹ thông tin và hình ảnh của người quen online, không nhập thông tin cá nhân vào ứng dụng không rõ nguồn gốc và nâng cao tinh thần cảnh giác.