Trước những chính sách thuế quan bất ngờ từ Hoa Kỳ - thị trường xuất khẩu lớn nhất của ngành, đồ gỗ và nội thất Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực chưa từng có.

Đối mặt với áp lực chưa từng có

Gỗ và nội thất là một trong những nhóm sản phẩm có giá trị xuất khẩu lớn nhất của ngành nông nghiệp với kim ngạch hàng năm vượt trên 15 tỷ USD.

Tuy nhiên, trước những chính sách thuế quan bất ngờ từ Hoa Kỳ - thị trường xuất khẩu lớn nhất của ngành, đồ gỗ và nội thất Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực chưa từng có. Trong bối cảnh này, bài toán thích ứng dài hạn trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết với doanh nghiệp.

Không lâu sau khi áp dụng thuế đối ứng, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tiếp tục ký sắc lệnh áp thuế 10% đối với gỗ nguyên khối và gỗ xẻ, 25% đối với tủ bếp, tủ nhà tắm và đồ nội thất gỗ bọc nệm kể từ ngày 14/10.

Hai mức thuế này có thể sẽ tăng lên 30% và 50% từ đầu năm tới với các đối tác không đạt được thỏa thuận thương mại với Hoa Kỳ. Động thái này khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu sang Hoa Kỳ bất ngờ và rơi vào thế bị động.

Ông Trịnh Minh Huy, Giám đốc Marketing Công ty D'FURNI, doanh nghiệp chuyên xuất khẩu nội thất, các sản phẩm bọc đệm, nội thất rời và nội thất dự án cho biết, thị trường Hoa Kỳ chiếm tới 70% tổng kim ngạch xuất khẩu và 50% tổng doanh thu của công ty. Vì vậy, việc Hoa Kỳ đột ngột áp thuế mới lên 25% là một “cú sốc” với doanh nghiệp. Nguy cơ đáng ngại hơn là mức thuế này có thể tiếp tục tăng lên 30% vào ngày 1/1/2026, trong khi các sản phẩm như tủ và cabinet có thể bị áp thuế lên đến 50%.

Thời gian từ khi công bố đến khi áp dụng mức thuế mới chỉ vỏn vẹn hai tuần không chỉ khiến doanh nghiệp xuất khẩu ở Việt Nam bất ngờ mà các đối tác nhập khẩu tại Hoa Kỳ cũng "trở tay không kịp." Ngay khi nhận thông tin tăng thuế, doanh nghiệp đã phải chấp nhận bỏ thêm chi phí để vận chuyển một số đơn hàng bằng đường hàng không cho kịp trước ngày 14/10.

Với số lượng đối tác, khách hàng khá lớn, D’FURNI phải họp và thảo luận liên tục để tìm cách giảm tối đa thiệt hại do tăng thuế. Rất nhiều phương án được đưa ra, có đối tác muốn người bán phải chịu toàn bộ mức thuế, cũng có đối tác mong muốn chia sẻ một phần chi phí tăng thêm, một số khách hàng mong muốn nhận hàng sớm hơn, trước thời hạn mức thuế có thể bị đẩy lên cao hơn từ đầu năm sau - ông Trịnh Minh Huy thông tin.

Ông Nguyễn Liêm, Phó Chủ tịch phụ trách Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, Chủ tịch HĐQT Công ty Lâm Việt, nhận định ngành gỗ và nội thất đang đối mặt nhiều thách thức kể từ khi bị áp thuế đối ứng 20% và hiện nay là thuế mới theo Đạo luật mở rộng thương mại. Bên cạnh đó, ngành cũng thường xuyên phải đối mặt với các vụ kiện phòng vệ thương mại, áp lực lên doanh nghiệp ngày càng lớn.

Trong thời gian trì hoãn thuế đối ứng, các nhà mua hàng tại Hoa Kỳ đã đẩy mạnh nhập khẩu, giúp xuất khẩu của Việt Nam tăng trưởng mạnh. Tuy nhiên, vài tháng gần đây, đơn hàng đang giảm dần do lượng tồn kho tại các nhà phân phối Hoa Kỳ tăng, nhu cầu mua sụt giảm trong khi giá bán lẻ nội thất tại Hoa Kỳ tăng đáng kể. Thời điểm cuối năm sẽ khá khó khăn với doanh nghiệp - ông Nguyễn Liêm dự báo.

Ông Nguyễn Chánh Phương, Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ Thành phố Hồ Chí Minh (HAWA) thì cho rằng, thuế đối ứng 20% hay thuế nhập khẩu mới 25% chắc chắn có ảnh hưởng đến doanh nghiệp và hoạt động xuất khẩu, nhưng không quá nghiêm trọng. Nguyên nhân là bởi Hoa Kỳ áp thuế hầu hết đối tác và nếu so với mặt bằng chung, thuế áp cho hàng Việt Nam đang ở mức trung bình. Ngành gỗ và nội thất Việt Nam vẫn có thể cạnh tranh được với các quốc gia sản xuất đồ gỗ khác.

Rủi ro lớn nhất không nằm ở mức thuế bao nhiêu mà là việc Hoa Kỳ liên tục thay đổi chính sách thuế, tạo ra sự bất ổn của thị trường; ảnh hưởng đến tâm lý của nhà đầu tư, doanh nghiệp sản xuất và cả người mua hàng. Khi nhà đầu tư, doanh nghiệp không dự đoán được diễn tiến tiếp theo, họ không thể tập trung cho sản xuất. Ngược lại, người mua hàng cũng sẽ dè dặt, không dám đặt mua số lượng lớn hay dài hạn như trước đây - ông Nguyễn Chánh Phương phân tích.

Sản phẩm gỗ xuất khẩu. (Ảnh: Vũ Sinh/TTXVN)

Bài toán thích ứng dài hạn

Các doanh nghiệp đồ gỗ nhận định, khi thuế tăng doanh nghiệp sản xuất buộc phải giảm biên lợi nhuận để giữ giá hoặc tăng giá bán. Trong bối cảnh kinh tế nhiều biến động, lạm phát, người tiêu dùng Hoa Kỳ sẽ phải cân nhắc kỹ hơn khi mua hàng, dẫn đến sức mua giảm.

Mặc dù vậy, ông Nguyễn Chánh Phương cho rằng, mục tiêu đưa chuỗi cung ứng đồ gỗ quay lại Hoa Kỳ là rất khó khả thi. Lý do là thị trường này thiếu hụt lao động, đặc biệt là lao động trong các lĩnh vực nặng nhọc như chế biến gỗ. Dù Hoa Kỳ vẫn có thế mạnh về cưa xẻ gỗ và một số doanh nghiệp sản xuất tủ bếp, nội thất, nhưng chuỗi cung ứng chế biến gỗ quy mô lớn đã di dời sang các quốc gia khác từ hơn 30 năm trước.

Nhiều doanh nghiệp Hoa Kỳ cũng cho rằng không cần thiết phải đưa chuỗi cung ứng ngành gỗ về nước, vì sản phẩm nội địa sẽ tạo áp lực chi phí cao hơn, khiến người tiêu dùng phải chi trả nhiều hơn so với hàng nhập khẩu. Trong khi đó, Việt Nam có chuỗi cung ứng ổn định, lực lượng lao động lành nghề, giá thành cạnh tranh so với các quốc gia cùng phân khúc.

Theo ông Nguyễn Chánh Phương, trong khi doanh nghiệp vẫn tiếp tục nỗ lực đa dạng hoá thị trường, tăng trưởng tại các thị trường thay thế không đồng đều. Nhật Bản tăng thì Hàn Quốc giảm, Anh tăng nhưng châu Âu giảm, mỗi thị trường chỉ chiếm khoảng 10% tổng xuất khẩu.

Các thị trường GCC (Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh) đòi hỏi doanh nghiệp phải đáp ứng nhiều tiêu chí về năng lực, thương hiệu, marketing, khả năng quản lý, nên không phải doanh nghiệp nào cũng đủ điều kiện tham gia.

Do đó, Hoa Kỳ vẫn là thị trường trọng điểm mà các doanh nghiệp Việt Nam đã chinh phục và buộc phải duy trì. Trong bối cảnh thuế quan gia tăng và rủi ro chính sách khó lường, bài toán thích ứng dài hạn trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Doanh nghiệp buộc phải nâng cấp chuỗi giá trị sản phẩm, đầu tư thiết kế, tăng giá trị thương hiệu, đến cải thiện phương thức tiếp cận thị trường toàn cầu.

Ông Nguyễn Liêm cho biết trước đây, Lâm Việt chủ yếu sản xuất số lượng theo đơn đặt hàng. Gần đây, để nâng cao giá trị và giảm sức ép cạnh tranh về giá, doanh nghiệp chuyển hướng sang phát triển sản phẩm thiết kế riêng, bán trực tiếp cho các hệ thống phân phối, đồng thời bán lẻ đến người tiêu dùng thông qua thương mại điện tử. Trong ngành đồ gỗ và nội thất Việt Nam cũng đã có nhiều doanh nghiệp chuyển dịch sang mô hình này nhằm thích ứng với yêu cầu của thị trường và người tiêu dùng.

Cùng góc nhìn, ông Trịnh Minh Huy cho rằng, nếu chỉ sản xuất đại trà để bán số lượng, giá trị thực mà doanh nghiệp nhận được rất thấp. Hơn nữa, khi có biến động về chính sách thương mại, việc sản xuất gia công, cạnh tranh trực tiếp về giá sẽ chịu ảnh hưởng nhanh và mạnh hơn so với hàng giá trị gia tăng.

Sản phẩm đầu tư thiết kế được định giá cao hơn, ít bị cạnh tranh về giá. Trong lĩnh vực nội thất, khách hàng phân khúc trung và cao cấp ít nhạy cảm về giá hơn, họ vẫn sẵn sàng chi thêm tiền để mua sản phẩm chất lượng, được sử dụng lâu dài. Các doanh nghiệp có năng lực cung ứng cho các dự án cũng sẽ giữ được tính ổn định cao hơn. Mỗi dự án gồm rất nhiều sản phẩm và thường được cung ứng trong một khoảng thời gian dài, do đó khi đã hợp tác, khách hàng rất ít khi thay đổi nhà cung ứng - ông Trịnh Minh Huy chia sẻ thêm./.

Xuân Anh