Chính phủ vừa ban hành Nghị định 302/2025/NĐ-CP ngày 19/11/2025, quy định chi tiết cơ chế tổ chức, hoạt động và quản lý tài chính của Quỹ Nhà ở quốc gia, nhằm triển khai Nghị quyết 201/2025/QH15 của Quốc hội về thí điểm các chính sách đặc thù thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội.
Nghị định gồm 7 chương, 27 điều, tạo hành lang pháp lý đầy đủ để hình thành và vận hành hệ thống quỹ nhà ở từ trung ương đến địa phương.
Theo Nghị định, Quỹ Nhà ở Trung ương được thành lập trực thuộc Bộ Xây dựng và do Bộ trực tiếp quản lý. Đồng thời, UBND cấp tỉnh thành lập Quỹ Nhà ở địa phương, hoặc tổ chức lại các quỹ tài chính hiện có để thực hiện đúng mục tiêu, chức năng của Quỹ theo quy định. Trường hợp giao nhiệm vụ cho quỹ tài chính hiện hữu, các quỹ này phải hạch toán riêng nguồn vốn, không sử dụng cho mục đích khác ngoài hoạt động phát triển nhà ở xã hội.
Về tư cách pháp lý, Quỹ Nhà ở quốc gia là đơn vị sự nghiệp công lập, có con dấu, tài khoản riêng tại Kho bạc Nhà nước và ngân hàng thương mại, hạch toán độc lập. Cơ chế tài chính, quản lý tài sản và chế độ báo cáo của Quỹ tuân thủ quy định dành cho đơn vị sự nghiệp công lập và các quy định cụ thể trong Nghị định 302.
Nghị định xác định rõ mục tiêu và chức năng hoạt động của Quỹ, trong đó trọng tâm là đầu tư xây dựng nhà ở xã hội gắn với hệ thống hạ tầng kỹ thuật - xã hội đồng bộ để cho thuê.
Quỹ được phép tạo lập nguồn nhà ở thông qua nhiều hình thức: tiếp nhận, chuyển đổi công năng nhà ở thuộc tài sản công; mua nhà ở xã hội hoặc nhà ở thương mại để cho thuê; đặt hàng hoặc tiếp nhận nhà ở từ doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước; tiếp nhận nhà tái định cư, tạm cư; tiếp nhận nhà ở do tổ chức, cá nhân tự nguyện đóng góp. Đồng thời, Quỹ có trách nhiệm quản lý và vận hành quỹ nhà ở do mình đầu tư hoặc tạo lập nhằm bảo đảm sử dụng hiệu quả, đúng mục đích.
Về nhiệm vụ, Quỹ phải quản lý chặt chẽ nguồn vốn ngân sách và các nguồn hợp pháp khác; triển khai đầu tư, tạo lập quỹ nhà ở theo đúng chức năng; thực hiện đầy đủ chế độ tài chính, kế toán, kiểm toán và chịu sự thanh tra, kiểm tra theo quy định của pháp luật. Quỹ cũng có trách nhiệm quản lý, sử dụng hiệu quả quỹ đất, tài sản được Nhà nước giao.
Nghị định đồng thời quy định quyền hạn của Quỹ, bao gồm tiếp nhận vốn ngân sách và các khoản đóng góp, nhận tài sản hiện vật; triển khai hoạt động liên doanh, liên kết theo khung pháp lý hiện hành; phối hợp với các bộ, ngành, địa phương trong triển khai nhiệm vụ. Quỹ được từ chối yêu cầu sử dụng nguồn lực nếu nội dung trái pháp luật hoặc không phù hợp chức năng.
Về tổ chức bộ máy, Quỹ Nhà ở quốc gia và Quỹ Nhà ở địa phương được tổ chức theo mô hình đơn vị sự nghiệp công lập. Cơ cấu gồm Giám đốc Quỹ, không quá 2 Phó giám đốc, Kế toán trưởng và tối đa 5 phòng chuyên môn. Giám đốc Quỹ Nhà ở Trung ương do Bộ trưởng Bộ Xây dựng bổ nhiệm; tại địa phương do Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định. Giám đốc là người đại diện theo pháp luật, chịu trách nhiệm toàn diện trước cơ quan chủ quản.
Với Nghị định 302, Chính phủ kỳ vọng hoàn thiện khung thể chế, tạo công cụ tài chính - tổ chức đủ mạnh để thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội theo hướng bền vững, góp phần cải thiện điều kiện sống cho người thu nhập thấp, công nhân, người lao động và các nhóm yếu thế trong xã hội.
Văn Tùng
