Nghị quyết 66/NQ-CP được ban hành trong bối cảnh cải cách thủ tục hành chính chịu áp lực ngày càng lớn từ yêu cầu tăng trưởng và hội nhập. Với TP.HCM, cải cách thủ tục hành chính đang là phép thử trực diện đối với năng lực quản trị đô thị.
Từ thực tiễn cải cách hành chính tại TP.HCM và của các doanh nghiệp Đức tại TP.HCM, tôi nhận thấy các cải tiến về cải cách hành chính giúp doanh nghiệp chủ động hơn, song thách thức lớn nhất vẫn nằm ở tính nhất quán, ổn định và khả năng dự đoán trong thực thi chính sách - yếu tố then chốt đối với đầu tư dài hạn.
Hiện, việc cải thiện trong thủ tục hành chính của Thành phố thời gian gần đây đã có những chuyển động tích cực và rõ ràng đặc biệt về tốc độ xử lý và tinh thần đồng hành với doanh nghiệp.
Mô hình chính quyền đô thị hai cấp mang lại thuận lợi nhất định về khả năng tiếp cận, đặc biệt ở cấp cơ sở, giúp doanh nghiệp xử lý nhanh hơn các thủ tục thường xuyên. Ở nhiều địa bàn, tinh thần hỗ trợ và trao đổi trực tiếp được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá tích cực. Tuy nhiên, việc phân cấp cũng làm nổi bật thách thức về tính thống nhất. Doanh nghiệp đôi khi nhận được những hướng dẫn khác nhau cho cùng một thủ tục, tùy theo đơn vị tiếp nhận. Điều này ảnh hưởng đến tiến độ dự án và làm tăng chi phí tuân thủ, nhất là đối với các dự án công nghiệp có cấu trúc phức hợp.
Phía doanh nghiệp Đức cũng đánh giá cao định hướng của Nghị quyết 66, đặc biệt là mục tiêu giảm chi phí tuân thủ và tăng cường trực tuyến hóa. Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp đã cảm nhận được lợi ích từ việc nộp hồ sơ trực tuyến, tra cứu thông tin thuận tiện hơn và giảm số lần đi lại. Tuy nhiên, mức độ cải cách hiện nay chưa thật sự đồng đều. Một số quy trình vẫn yêu cầu xử lý thủ công ở các bước cuối, khiến trải nghiệm số hóa chưa liền mạch. Doanh nghiệp Đức kỳ vọng giai đoạn tới sẽ tập trung nhiều hơn vào việc liên thông hệ thống và chuẩn hóa cách thực thi thay vì chỉ số hóa từng phần.
Cụ thể, điểm cần tiếp tục hoàn thiện vẫn nằm ở khâu thực thi. Cùng một quy định pháp luật nhưng cách hiểu và cách áp dụng có thể khác nhau giữa các sở, ngành hoặc địa bàn, làm giảm đáng kể khả năng dự đoán, vốn là yếu tố then chốt đối với các dự án công nghiệp quy mô lớn. Ngoài ra, các thủ tục sau đầu tư như điều chỉnh giấy phép, báo cáo tuân thủ hay thay đổi mô hình hoạt động vẫn là khâu khiến doanh nghiệp mất nhiều thời gian và nguồn lực hơn cả giai đoạn xin cấp phép ban đầu.
Đối với doanh nghiệp Đức, sự nhất quán trong thực thi chính sách quan trọng hơn các ưu đãi ngắn hạn. Khi cùng một quy định nhưng được áp dụng khác nhau, rủi ro pháp lý sẽ gia tăng, kéo theo chi phí vốn cao hơn và khiến quyết định đầu tư bị chậm lại. Nhiều khảo sát quốc tế từ cộng đồng doanh nghiệp châu Âu và Mỹ đều cho thấy mức độ bất định trong môi trường pháp lý là rủi ro lớn hơn cả chi phí hay thuế. Doanh nghiệp không tìm kiếm đặc quyền, mà cần một hệ thống trong đó pháp luật được áp dụng giống nhau, bất kể làm việc với cấp nào.
Kinh nghiệm từ Đức, châu Âu và các đô thị cạnh tranh toàn cầu cho thấy cải cách hành chính không chỉ dừng lại ở việc rút ngắn thời gian xử lý. Điều quan trọng là phải chuẩn hóa cách hiểu và cách áp dụng quy định, nhằm giảm không gian cho các cách diễn giải khác nhau trong thực thi. Bên cạnh đó, cổng dịch vụ công một cửa cần được triển khai thực chất, bảo đảm quy trình được xử lý trọn vẹn từ đầu đến cuối. Với các lĩnh vực mới như công nghiệp xanh, tài chính xanh hay đổi mới sáng tạo, việc xây dựng các cơ chế thử nghiệm chính sách có kiểm soát sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp triển khai mô hình mới, đồng thời hạn chế rủi ro. Cuối cùng, cải cách cần được đo lường bằng trải nghiệm thực tế của doanh nghiệp, thay vì chỉ dựa trên số lượng thủ tục được cắt giảm.
TP.HCM đang đứng trước giai đoạn mang tính bản lề. Thành phố cần tập trung bảo đảm tính nhất quán trong thực thi chính sách, đồng thời kết nối cải cách hành chính với hạ tầng tài chính và đổi mới sáng tạo, trong đó trung tâm tài chính đóng vai trò là bệ đỡ vốn cho FDI công nghiệp và chuỗi cung ứng xanh. Song song đó, việc duy trì đối thoại chính sách có chiều sâu với cộng đồng doanh nghiệp cũng là yếu tố rất quan trọng. Nếu TP.HCM xây dựng được một hệ thống với một cách hiểu, một quy trình và một đầu mối chịu trách nhiệm rõ ràng đối với các thủ tục trọng yếu của FDI công nghiệp, doanh nghiệp Đức sẵn sàng mở rộng đầu tư, chuyển giao công nghệ và gắn bó lâu dài với Thành phố.
(*) Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp Đức tại Việt Nam
Minh Hào ghi
Đọc thêm Bài 1: Đối lập giữa con số và gánh nặng chi phí
Đọc thêm Bài 2: Chuyển biến tích cực từ các phường
Minh Nguyễn (*)
